Ik schreef deze blog een tijd geleden voor Lazarus. Ik las ‘m zojuist weer en deel dit verhaal graag vandaag nog eens. Omdat het verlangen naar succes in aantallen altijd weer de kop opsteekt.

Toen ik net begonnen was als dominee in de kerk zei een van de oudere gemeenteleden tegen mij: De bedoeling is natuurlijk dat het dáár weer vol raakt. Met een veelbetekenende blik wees hij naar boven, naar de eerste verdieping, waar – door de onnavolgbare architectuur van de jaren 50 – de kerkzaal zat. Die kerkzaal was veel te groot geworden voor de gemeente. Ooit volgepakt met rijen en rijen banken, stond er nu slechts een schamel aantal stoelen in een verder vrij lege ruimte. En zelfs dan was het op zondagmorgen regelmatig leger dan verwacht.

Halfleeg betekent mislukt

Aantallen als synoniem voor succes. Dat was het verlangen dat ik overal proefde, ook bij mezelf, toen ik begon als dominee in de kerk. Ik voelde de druk om te presteren. Uitverkochte concerten, volle restaurants, drukbezochte verjaardagen en volgeboekte cursussen zijn immers het teken van succes. Halfleeg betekent mislukt, saai of uit de tijd en dan moet er gezocht worden naar iets anders, de succesformule waarmee alles weer vol raakt.

Ik kan niet ontkennen dat ik vaak heb verlangd naar méér mensen in mijn vergrijsde gemeente, maar diezelfde kerk is ook de plek waar ik iets anders heb geleerd.

Via via kwam ik in contact met een mevrouw uit de wijk die stervende was. Ze was nog nooit in de kerk geweest, wel gelovig, had altijd erge pijn en was niet meer in staat haar huis uit te komen. Een echt kattenvrouwtje, maar naast de liefde voor haar katten bezat ze ook een verbazingwekkend mild hart voor alles en iedereen. Ze vroeg of ik – de dominee uit de wijkkerk – met haar de Bijbel wilde lezen.

Die uurtjes op donderdagmorgen bij deze vrouw werden al snel de mooiste uren van de week. Ik las met haar uit een platenboek met Bijbelvertellingen waarop we samen reflecteerden. Ze had een kinderlijk groot geloof en verlangde elke dag dat ze zou sterven zodat ze Jezus kon ontmoeten. Na afloop rook mijn kleding naar sigaret en kat en fietste ik blij naar huis. Vlak voordat ze zou overlijden vroeg ze me om nog een keer te komen. Samen lazen we Psalm 23 en we omhelsden elkaar.

Ik proefde iets van de hemel

Wat maakte me zo gelukkig in die ontmoetingen? Ik kon het niet precies uitleggen. Ik wist wel dat het absoluut niets te maken had met aantallen kerkgangers, geld, prestatie of invloed. Het was puur die eenvoudige ontmoeting tussen twee mensen, het moment van samen praten over God en over alledaagse dingen, waarin ik iets proefde van de hemel.

Echte ontmoeting vindt meestal niet plaats in mega-samenkomsten of uitpuilende gebouwen. Echte ontmoeting heeft vaak juist het kleine nodig. Natuurlijk, de focus op aantallen is logisch en heeft alles te maken met de pogingen om in stand te houden wat er is (genoeg geld voor gebouwen en betaalde professionals, genoeg vrijwilligers voor alle taken). Het is bovendien een uiting van het verlangen om als kerk belangrijk en invloedrijk te zijn. Heel menselijk natuurlijk, maar waarom vergeten gelovigen zo vaak het tegenverhaal van het evangelie?

Heel ver hoefde ik namelijk niet te zoeken om te begrijpen waarom die ontmoetingen met het kattenvrouwtje zo’n diepe indruk achterlieten in mijn hart. De evangeliën staan vol met verhalen van Jezus die juist die ene opzoekt. Die ene zieke vrouw, die ene verlamde man, die ene verachte belastinginner. In die ontmoetingen vindt heling plaats. Ik wist dat wel, zoals het een goede theoloog betaamt, maar het zelf ervaren … Dat was nog weer iets anders.

Echte ontmoeting is een teken van het Koninkrijk

Ik had wat tijd nodig, maar uiteindelijk begon ik alles wat er gebeurde in de kerk met andere ogen te zien. Ik besefte dat ik het echt meende wanneer ik zei dat het niet erg was dat er maar vier mensen afkwamen op mijn gespreksavonden. Ook met z’n vieren, of misschien wel juist met z’n vieren waren de avonden en de gesprekken onbetaalbaar.

Dat beperkte zich niet tot de kerk. In elke ontmoeting met een ander mens, waarin we onszelf echt openden voor elkaar, herkende ik datzelfde diepe gevoel van verbondenheid en geluk. Ik leerde om dat te benoemen als een teken van het Koninkrijk van God. Ik zag die tekenen meer en meer, gewoon, in het alledaagse leven.

Dat is waarop ik wil focussen, als dominee, als mens. Niet op de verleiding om te willen presteren en succesvol te zijn, maar op die kleine momenten van echte verbinding. Ik vermoed dat ditzelfde verlangen de vele nieuwe kerkinitiatieven voedt, hoewel ik nog regelmatig de focus op aantallen terugzie.

Nog even over die lege kerkzaal: uiteindelijk voegde de kerk waar ik werkte zich samen met de zusterkerk en vierden we de kerkdiensten in een andere, kleinere ruimte. Gevolg was dat het gebouw op hoogtijdagen uit zijn voegen barstte. En tja … Toen begon ik de ruimte en de rust van de leegte te missen.

Succes is ook niet alles.