Een tijdje geleden begon het nieuwe seizoen van Grantchester: een gemoedelijke televisieserie die zich afspeelt in het gelijknamige idyllische dorpje net ten zuiden van Cambridge. In de hoofdrol: een Anglicaanse priester, die samen met een bevriende politie-inspecteur misdaden oplost. De serie was vanwege de Britse kneuterigheid al leuk om te kijken – ondanks alle niet-zo-geweldige verhaallijnen – en des te leuker is het nu om de plaatsen te herkennen waar de scenes zijn opgenomen.

Grantchester is overigens niet de enige serie met een geestelijke in de hoofdrol. Misschien wel de bekendste Britse priester-detective is Father Brown, creatie van de bekende schrijver G.K. Chesterton uit het begin van de 20e eeuw. Hiervan is recenter een televisieserie van gemaakt, met inmiddels al zeven seizoenen.

Naast de ‘priester als detective’ is er ook een luchtigere categorie waarin het draait om de levens van voorgangers uit de Anglicaanse of katholieke kerk. De Vicar of Dibley bijvoorbeeld, uit de jaren negentig (waarvoor jaren later nog extra specials werden gemaakt), is een comedy over een vrouwelijke priester op het platteland. En Rev. is een wat ruwere comedy over een Londense priester die geconfronteerd wordt met meer grootstedelijke problematiek.

En naast Grantchester keek ik in de afgelopen weken ook de serie Broken, een BBC-serie die inmiddels op Netflix te vinden is (tenminste, op de Engelse Netflix). Dit is weer een heel andere categorie, veel zwaarder, veel serieuzer, veel dieper. En ongelofelijk goed neergezet door Sean Bean, die de priester speelt. Eigenlijk draait de hele serie om het sacrament van de eucharistie, om het breken van het brood. Daarin komen de hoofdthema’s terug van alle verschillende verhaallijnen: verzoening en vergeving, met jezelf, het verleden, en de ander. Het verhaal speelt zich af in een Engelse achterstandsbuurt met bijbehorende grote vragen en zware problemen. De serie is qua verhaal ook behoorlijk zwaar, dus geen aanrader als je iets luchtigs zoekt, maar wel verbluffend gelovig en existentieel. Ik vond het heel ontroerend.

Er zijn vast nog meer series en films en waarschijnlijk ook heel veel boeken met geestelijken in de hoofdrol. Maar wat me vooral opvalt is dat dat hier in Engeland veel gewoner lijkt dan tegenwoordig in Nederland. De enige dominee die ik de afgelopen jaren in de Nederlandse televisiedrama’s heb gezien, is die uit Dokter Deen – maar daar gaat het echt werkelijk nooit over geloof en de stukjes kerkdienst zijn ook niet bepaald realistisch te noemen.

Het zette me aan het denken over de rol van de kerk in het publieke domein en het beeld van de kerk dat bestaat in de maatschappij en de media. Die lijkt hier in Engeland anders te zijn dan in Nederland. De kerk hier lijkt wat gewoner, vanzelfsprekender, en niet gek dat je daar ook eens heen gaat of dat ‘ie überhaupt bestaat.  Is er minder weerzin tegen geloof en kerk? Minder reden zich luidkeels er tegenaf te zetten? En ook minder het idee dat geloven ouderwets is?

Ik kan wel een beetje brainstormen en bedenken hoe dat komt, maar echt weten doe ik het niet. Het is ook niet meer dan een gevoel, niet gebaseerd op onderzoek. Maar ik doe een gooi. Mijn eerste theorie: Britten houden buitensporig veel van traditie. Waar Nederlanders veel makkelijker nieuwe dingen of theorieën of ideeën omarmen, houden de Britten het liefst vast aan hoe het was. De kerk hoort ook bij de traditie, en is helemaal onderdeel van de Britse samenleving. De koningin is hoofd van de kerk, bisschoppen en aartsbisschop zitten in het House of Lords. De kerk accepteren als iets moois en waardevols, is vermoedelijk voor niet-gelovige Britten makkelijker dan voor niet-gelovige Nederlanders.

Mijn tweede theorie hangt hier een beetje mee samen: Britten zijn veel hiërarchischer ingesteld dan Nederlanders. Dat zie ik zowel in de kerk (status van de priester en de bisschop) als aan de universiteit waar Eelco werkt (de positie van professors, maar ook van prestigieuze colleges). Priesters met boordjes krijgen daardoor automatisch veel meer respect dan dat autoriteitsfiguren in Nederland zouden krijgen.

En een derde theorie: niet-gelovige Britten hoeven zich niet actief uit te schrijven van de kerk, omdat ze al nooit ‘lid’ waren – een ledensysteem zoals bijvoorbeeld de Protestantse Kerk in Nederland heeft, heeft de Church of England niet. Losraken van de kerk, gaat dus gemakkelijker en zonder administratie. Nederlanders die zich uitschrijven, nemen actief afstand – ik denk dat dat gevoelsmatig veel uitmaakt.

Ik ben benieuwd of er nog andere theorieën bestaan… vast wel! Ik heb het niet gegoogled of erover gelezen, dus ik raak vast aan dingen die eerder gezegd zijn. Het is in ieder geval erg boeiend om een tijdje deel uit te maken van een cultuur die ondanks alle gelijkenissen toch ook echt anders is dan de Nederlandse.